تأثیر بسته آموزشی بر سبک زندگی مادران نخست زا در دوران پس از زایمان: یک کارآزمایی تصادفی کنترل شده

زمینه و هدف: داشتن سبک زندگی سالم اهمیت ویژه ای در دوران پس از زایمان دارد و آموزش مناسب سبک زندگی می تواند نقش مهمی در ارتقای سلامت مادر و فرزند او داشته باشد. این پژوهش با هدف تعیین تأثیر بسته آموزشی بر سبک زندگی مادران نخست زا در دوران پس از زایمان انجام گرفت. مواد و روش ها: در این کارآزمایی، 220 مادر نخست زای بستری در بخش پس از زایمان با روش بلوک بندی تصادفی به دو گروه مداخله (112 نفر) و کنترل (108 نفر) تخصیص داده شدند. برای گروه مداخله، آموزش و مشاوره به صورت چهره به چهره، تلفنی، کتابچه و پیامک (هم برای مادران و هم برای پدران) ارائه شد و گروه کنترل فقط آموزش روتین بخش پس از زایمان در زمینه شیردهی صحیح و مراقبت از بخیه ها را دریافت کردند. داده ها با استفاده از پرسشنامه های مشخصات فردی- اجتماعی، آگاهی و باور، رفتارهای مرتبط با سلامت، بسامد خوراک (ffq)، فرم کوتاه پرسشنامه بین المللی فعالیت فیزیکی (ipaq) و چک لیست مشکلات سلامتی در روز ترخیص، دو و شش هفته پس از زایمان جمع آوری شدند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمونهای مجذور کای، تی مستقل، آزمون دقیق فیشر، مجذور کای روند، مدل خطی عمومی، رگرسیون لجستیک و من ویتنی یو استفاده گردید. 0/05>p معنی دار در نظر گرفته شد. یافته ها: تفاوتی بین دو گروه مداخله و کنترل از نظر مشخصات فردی- اجتماعی (به جز تحصیلات زن، تحصیلات و شغل همسر) و همچنین میانگین نمره آگاهی و باور، فراوانی مشکلات سلامتی در دوران بارداری، قبل از انجام مداخله وجود نداشت. بین دو گروه از نظر وضعیت فعالیت فیزیکی (0/121=p) و تغذیه، شش هفته پس از زایمان تفاوت آماری معنی داری مشاهده نشد به جز در زمینه زیر گروه شیر و لبنیات که مادران گروه آموزش در مقایسه با گروه کنترل مصرف بیشتری داشتند (0/041=p). علاوه براین آموزش باعث بهبود معنی دار برخی رفتارهای بهداشتی مادران نخست زای گروه مداخله از جمله اولین روز شروع مسواک زدن، قرار گرفتن زیر نور مستقیم خورشید، تهویه اتاق، تعداد دفعات تهویه منزل (طی 2 هفته اول)، گرم نگه داشتن خود، نحوه انجام کار منزل و مصرف قرص آهن نسبت به گروه کنترل شد. با کنترل متغیرهای تحصیلات زن، تحصیلات و شغل همسر و نمره آگاهی و باور قبل از مداخله، تفاوت نمره آگاهی و باور پس از مداخله بین دو گروه معنی دار بود (0/001>p). نمره آگاهی [(20/2تا 14/3) 17/2 :(فاصله اطمینان 95%) اختلاف میانگین تعدیل یافته] و باور [(32/2 تا 25/2) 28/7 :(فاصله اطمینان 95%) اختلاف میانگین تعدیل یافته] در گروه آموزش در پایان هفته ششم پس از زایمان بطور معنی داری بیشتر از گروه کنترل بود. همچنین بسته آموزشی سبک زندگی توانست شانس ابتلا به مشکلات سلامتی شامل یبوست، هموروئید، زخم مقعد، درد شکم، سردرد، درد محل بخیه ها، عفونت محل بخیه ها و مشکلات خواب را بیش از 50% در مادران گروه آموزش در مقایسه با مادران گروه کنترل (مرجع) در طی هفته دوم پس از زایمان کاهش دهد و نیز شانس ابتلا به یبوست، هموروئید، زخم مقعد، سرماخوردگی و تب، کمردرد، گرفتگی پا، درد شکم، سردرد، درد پستان، شقاق نوک پستان، درد محل بخیه ها، عفونت محل بخیه ها، مشکلات خواب، ضعف یا خستگی، غم و ناراحتی و عفونت زنان را بیش از 50% در مادران گروه آموزش در مقایسه با مادران گروه کنترل (مرجع) در طی هفته ششم پس از زایمان کاهش دهد. نتیجه گیری: نتایج مطالعه نشان می دهد که بسته آموزشی سبک زندگی توانست در بهبود آگاهی و باور نسبت به سبک زندگی سالم پس از زایمان، بهبود رفتارهای مرتبط با سلامت و کاهش فراوانی مشکلات سلامتی پس از زایمان مادران نخست زا تاثیر مثبت داشته باشد اما در بهبود فعالیت فیزیکی و وضعیت تغذیه ای مادران نخست زا تأثیری نداشت.